In 1794 werden door citoyen Metoyen, adjoint de la Commission des Arts, twee werken van Rubens en een van Jacob Jordaens uit de Sint-Gummaruskerk van Lier geroofd. Ze hangen in Dijon en Bordeaux…Vermoedelijk 271 kunstwerken werden door de Franse bezetters uit de Zuidelijke Nederlanden weggehaald. In 2000 vroeg het toenmalige Vlaams Blok dat de Vlaamse regering iets zou ondernemen voor de teruggave. Enige jaren later stelde Jan De Maere, toen vice-voorzitter van de wereldorganisatie van kunsthandelaren : “Vlaanderen moet nu maar eens stappen ondernemen tegen Frankrijk dat sinds Napoleon volhangt met meegenomen Vlaamse meesters”. In 2007 antwoordde toenmalig cultuurminister Bert Anciaux op een vraag van Vlaams Belang “dat stilaan aan alle randvoorwaarden voldaan raakt om ook initiatieven te nemen om de eertijds uit Vlaanderen geroofde cultuurgoederen terug te brengen”. In eerste instantie wilde hij duidelijkheid over de cultuurgoederen die voor restitutie in aanmerking komen. Hij kondigde aan de problematiek bij zijn Franse collega te willen aankaarten. Het waren woorden in de wind. Sedertdien gebeurde niets.
Niet zo gek
Is het zo gek om de teruggave van gestolen kunst te willen als er zelfs Unesco verdragen zijn die juridische stappen mogelijk maken, zij het niet retroactief. Er zijn overigens ook al restituties geweest ingevolge (diplomatieke) onderhandelingen. Zo bijv. kreeg de Italiaanse minister van Cultuur enige jaren terug de teruggave gedaan van Romeinse en Etruskische voorwerpen van het Metropolitan Museum of Art in New York. Niet iedereen is daar evenwel voor gewonnen. Paul Van Grembergen, van 2002 tot 2004 minister van cultuur, vond dat contraproductief en verkoos voor onze culturele uitstraling om de stukken te laten waar ze waren. Daarover kan geredetwist worden, al leek dit vooral ingegeven door gemakzucht.
Waar was Vlaanderen ?
Het was finaal de federale regering die begin van dit jaar aankondigde duidelijkheid te willen scheppen rond het lot van de honderden ‘Belgische’ kunstwerken die 200 jaar geleden uit kerken en kloosters, academies of adellijke verzamelingen naar Frankrijk werden versast door de speciaal daartoe door Napoleon opgerichte legereenheden. Kunsthistorici zullen trachten de door de Vlaamse regering in 2007 beloofde inventaris op te maken van wat er tijdens de Franse periode verdween en van waar de werken zich nu bevinden, terwijl gespecialiseerde juristen moeten onderzoeken of en hoe ze kunnen worden teruggeëist. De aanzet gebeurde al vorig jaar. Uit het antwoord van cultuurminister Gatz op een vraag van Stefaan Sintobin blijkt immers dat de Vlaamse Gemeenschap in 2015 twee maal deelnam aan een overleg waar de bovengenoemde initiatieven werden afgesproken. En dat was het dan. Het doet denken aan Anciaux. Die stak ook liever zijn energie in de mosselpot van Broodthaers.
Luk Van Nieuwenhuysen, voormalig Vlaams parlementslid voor het VB en gewezen ondervoorzitter van het Vlaams parlement